Το «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα» καταγράφει την μετανάστευση στη Γερμανία της ελίτ του εργατικού δυναμικού της Ελλάδας την δεκαετία του ’60. Το δεύτερο μέρος της μεγάλης έρευνας, που περιλαμβάνει δεκάδες συνεντεύξεις μεταναστών και Γερμανών υπευθύνων για την υποδοχή τους καθώς και ανέκδοτο οπτικό υλικό, καταγράφει τα προβλήματα που αντιμετώπισαν και την εξέλιξη των Ελλήνων γκάσταρμπάιτερ μέσα στη γερμανική κοινωνία.
Τα παιδια βαλίτσες… Ακόμη και σήμερα οι Έλληνες μετανάστες που αναγκάστηκαν να αφήσουν πίσω στην πατρίδα τα παιδιά τους ή να τα στείλουν σε συγγενείς για να τα μεγαλώσουν, «μιλούν για αυτά και ιδρώνουν», όπως λέει το τραγούδι του Μαρκόπουλου. «Η γιαγιά ζωγράφιζε ένα χεράκι πάνω στο γράμμα, να μας δείξει πόσο μεγάλωσε το παιδί. Κάποιες φωτογραφίες που και πού παίρναμε. Με αυτά παρηγορούμασταν», θυμάται η Ελένη Τσακμάκη, μετανάστρια της 1ης γενιάς. Οι γονείς δεν ήταν οι μόνοι που υπέφεραν από τον αποχωρισμό. Τα παιδιά αυτά μεγάλωσαν πια, αλλά θυμούνται ακόμα και σήμερα με δάκρυα στα μάτια τα παιδικά χρόνια μακριά από την οικογένεια τους. «Κάποια στιγμή φώναξα και εγώ την θεία μου που με μεγάλωνε ‘μαμά’ και γελάσανε όλοι και μου εξηγήσανε ότι δεν είναι εκείνη η μητέρα μου και ότι η μητέρα μου βρίσκεται στην Γερμανία», θυμάται ο Σεβαστός Σαμψούνης, ένα από τα πολλά «παιδιά-βαλίτσα».
Από εργάτες… αφεντικά. Τα πρώτα χρόνια οι φιλοξενούμενοι εργάτες έκαναν τις δουλειές που οι Γερμανοί δεν καταδέχονταν να κάνουν, τις πιο βρώμικες δουλειές. Δούλεψαν σκληρά σε φάμπρικες, σε ανθρακωρυχεία ακόμη και ως καθαριστές. Τα πρώτα χρόνια οι γκάσταρμπάιτερ («φιλοξενούμενοι εργάτες») δεν είχαν το δικαίωμα να ασκήσουν ελεύθερο επάγγελμα, πολλοί βέβαια έβρισκαν τρόπο να ξεπεράσουν τα γραφειοκρατικά προβλήματα… αλά ελληνικά. «Το μαγαζί; Ε, μα είχα τότε παντρευτεί με Γερμανίδα. Ήτανε πονηρός ο βλάχος!», θα πει χαριτολογώντας ο Βασίλης Πλουμής, ιδιοκτήτης της ιστορικής ταβέρνας «Ακρόπολις» στο Ντίσελντορφ. Στη συνέχεια ήρθε η ένταξη στην ΕΟΚ που όχι μόνο τους μετέτρεψε σε Ευρωπαίους πολίτες που θα είχαν το δικαίωμα να ζουν και να εργάζονται εκεί ελεύθερα αλλά και τους έδωσε και την αυτοπεποίθηση ότι μπορούν να το κάνουν.
Η περίοδος της δικτατορίας. Χρειάστηκε λίγο μόνο καιρό μετά το πραξικόπημα για να στηθεί το δίκτυο πρακτόρων και χαφιέδων της χούντας στη Γερμανία. Αξιωματικοί της ΚΥΠ «βαφτίστηκαν» ακόμα και… δημοδιδάσκαλοι, και διορίστηκαν στα ελληνικά σχολεία του εξωτερικού με μυστική αποστολή να προπαγανδίζουν υπέρ της δικτατορίας. Οι Έλληνες δημοκράτες που τόλμησαν να υψώσουν τη φωνή τους κατά της χούντας το πλήρωσαν ακριβά. «Ήρθαν οι πράκτορες της ΚΥΠ στην πόρτα της καφετέριας που καθόμουν και με πυροβολήσανε εν ψυχρώ. Και τότε συμπτωματικά κούνησα λίγο το κεφάλι μου και η σφαίρα πέρασε δίπλα από το αυτί μου και καρφώθηκε στον τοίχο», διηγείται ο Στέφανος Φίλιππας, ένας από τους πρωτεργάτες της αντίστασης από τη Γερμανία.
Η φωνή της αντίστασης μέσα από τα μικρόφωνα της Deutsche Welle και της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας. Το «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα» συνάντησε τους πρωταγωνιστές των εκπομπών που αποτέλεσαν τις πιο έγκυρες πηγές ενημέρωσης για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα των συνταγματαρχών. «Την πρώτη μέρα του πραξικοπήματος έρχεται το ετοιματζίδικο δελτίο ειδήσεων, το οποίο λέει: “εις την Ελλάδα επεβλήθη ο στρατός και έσωσεν την χώραν από την αναρχίαν και τον κομμουνισμόν”. Εγώ ως υπεύθυνος αρνούμαι να μεταδώσω αυτή την είδηση» διηγείται ο τότε διευθυντής της ελληνικής εκπομπής της Deutsche Welle, Κώστας Nικολαόυ. «Θυμάμαι πάρα πολύ καλά που μου διάβαζε τις ειδήσεις ο ανταποκριτής του Der Spiegel, ο Κώστας o Τσατσαρώνης και ξαφνικά επενέβαινε ο χαφιές από την Ελλάδα που παρακολουθούσε το τηλέφωνο του και έλεγε “τι λέτε βρε, τι λες ρε εσυ”», θυμάται η Ελένη Τορόση, συνεργάτιδα του Πάυλου Μπακογιάννη, στη Βαυαρική Ραδιοφωνία.
Ο συνδικαλισμός. Ο Ανέστης Κελίδης, ο Έλληνας γκάσταρμπάιτερ που αγωνίστηκε για την εξίσωση του μισθού ανδρών και γυναικών, προσλαμβάνεται στο εργοστάσιο Πιρμπουργκ. «Είναι 1300 Έλληνες. Θα ‘χεις στρατό για να κάνεις επανάσταση», του λέει ένας συνάδελφος. Και την κάνει… Μια απεργία που επιτυγχάνει για πρώτη φορά στην Ευρώπη την εξίσωση των μισθών ανδρών-γυναικών.
Στο «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα», με τον Στέλιο Κούλογλου.
Δείτε το πρώτο μέρος του αφιερώματος, «400.000 τεμάχια»!
