_ روزشمار ایرانی معنادار _ رخدادهای مهم ایران و جهان _
این روز در تاریخ معاصرمان به ویژه با منصب صدارت پیوندی داشته است. هرچند رخدادهای مربوط به آن تا حدودی حاشیه‌ای هستند. روز سه شنبه هفدهم خرداد ۱۲۷۷ امین‌الدوله صدراعظم تجددخواه ناصرالدین‌شاه عزل شد و اتابک امین‌السلطان به جایش نشست که در این هنگام مشی استبدادی داشت. ده سال بعد همین ماجرا به شکلی دیگر تکرار شد و روز یکشنبه هفدهم خرداد ۱۲۸۷ نظام‌السلطنه که نخست‌وزیری مشروطه‌خواه بود در جریان استبداد صغیر از کار برکنار شد و میرزا احمدخان مشیرالسلطنه که هوادار استبداد بود به صدارت رسید. بعدتر در دوران رضاشاه هم در این روز عزل و نصبی مشابه رخ داد با این تفاوت که دودمان پادشاهی تغییر کرده بود و مرتبه‌ی نصب هم یک درجه فروپایه‌تر بود، چون در ۱۳۰۶ میرزا زین‌العابدین رهنما به معاونت رئیس‌الوزراء منصوب شد.
در سطح جهانی این روز با رخدادهایی رنگارنگ گره خورده است. یکی آن که مرزبندی در این روز اهمیت داشته است. در هفدهم خرداد سال ۸۷۳ خورشیدی پرتغال و اسپانیا که به فناوری ساخت کشتی اقیانوس‌پیما دست یافته بودند و فتوحاتشان با هم تداخل پیدا کرده بود، عهدنامه‌ی توردِسیلاس را امضا کردند و کره‌ی زمین را بین خودشان تقسیم کردند! در ۱۳۰۸ واژگونه‌ی این بلندپروازی در سطح یک شهر رخ نمود و وقتی عهدنامه‌ی لاتران امضا شد، شهر واتیکان مرزبندی شد و همچون کشوری مستقل در دل شهر رم پدید آمد. نُه سال بعد (۱۳۱۷) دولت چین برای مهار پیشروی ارتش ژاپن و تثبیت مرز بین دو نیرو مسیر رود زرد را منحرف کرد و در نتیجه‌ی سیلی که پدید آمد بین پانصد تا نهصد هزار دهقان چینی کشته شدند!
این روز در ضمن با رخدادهای مربوط به اعراب و اسرائیل هم پیوندی دارد. در ۴۷۸ صلیبیون اورشلیم را محاصره کردند و یهودیان مقیم شهر دوشادوش اعراب مسلمان به دفاع از شهر برخاستند. اما نزدیک به نهصد سال بعد این همدلی واگرایی یافت و در همین روز (به سال ۱۳۴۶) در جریان جنگ شش‌روزه سربازان اسرائیلی وارد اورشلیم شدند. کشمکش بین دو گروه ادامه یافت تا این که باز در همین روز در سال ۱۳۶۰ نیروی هوایی اسرائیل نیروگاه اتمی اوسیراق در عراق را نابود کرد.
در هفدهم خرداد ۱۲۴۲ فرانسویان مکزیکوسیتی را اشغال کردند. الیزابت دوم ملکه‌ی انگلیس هم در هفدهم خرداد ۱۳۵۶ جشن بیست و پنجمین سالگرد تاجگذاری‌اش را برگزار کرد که پانصد میلیون نفر مراسمش را از تلویزیون تماشا کردند.
هفدهم خرداد در ضمن با کنش‌های مدنی و مبارزه‌های ضد تبعیض هم پیوند خورده است. در ۱۲۷۲ گاندی اولین فعالیت نافرمانی مدنی خود را اجرا کرد. در نهایت این کوشش‌ها به نتیجه رسید و به آزادی و برابری بیشتر برای همگان منتهی شد. در حدی که در هفدهم خرداد سال ۱۳۴۴ دادگاه عالی ایالات متحده استفاده از وسایل پیشگیری از حاملگی را برای زوج‌های رسمی مجاز شمرد!
زادگان نامدار هفدهم خرداد عبارت‌اند از وو امپراتور هان (۱۵۶ پیش از میلاد)، تای‌زونگ امپراتور سونگ (۲۱۸ خورشیدی)، پل گوگن نقاش فرانسوی (۱۲۲۷) و اورهان پاموک نویسنده‌ی ترک (۱۳۳۱)، فردریش هولدرلین شاعر آلمانی در ۱۲۲۲ درگذشت و در همین روز به سال ۱۳۳۳ آلن تورینگ ریاضیدان و بنیانگذار دستگاه نظری رایانه‌ها خودکشی کرد؛ در ۱۳۵۹ هنری میلر نویسنده‌ی آمریکایی درگذشت و در ۱۳۸۵ ابومصعب زرقاوی از رهبران القاعده به قتل رسید.
پژوهش و نگارش: دکتر شروین وکیلی
ویرایش و پردازش: بهنوش عافیت‌طلب
خوانش و تدوین: فرهاد آقابابایی
#دان
#Done
#Sherwin_Vakili
#شروین_وکیلی
#رام
#Ram
#خرداد
