_ روزشمار ایرانی معنادار _ رخدادهای مهم ایران و جهان _
دهم خرداد به شکل جالب توجهی با قانون کنش و واکنش پیوند خورده است و رخدادهایی ضد هم را شامل می‌شود. صد البته که رخدادهای واگرای خارج از این دایره هم در آن بسیار رخ داده است. از نظر انسانی در دنیای باستان مهم‌ترین رخداد این روز وقوع آخرین موج از زلزله‌ی مهیب انطاکیه است که در دهم خرداد ۵۲۶ میلادی رخ داد و ۲۵۰ هزار نفر از اهالی این شهر را از بین برد. زلزله‌های ویرانگر از ده روز پیش در این منطقه آغاز شده بود و در این روز به اوج خود رسید و بالاخره پایان یافت.
انوشیروان دادگر شاه ایران پس از این واقعه بلافاصله با سپاهیان ایران به این شهر رفت و شهری درست همسان با انطاکیه را در بخش‌های درونی‌تر ایران‌زمین که زلزله‌خیز نبود برای بی‌خانمان‌ها ساخت و مردم این شهر را به آنجا کوچاند. مورخان رومی به دقت این عملیات یاری‌رسانی شگفت‌انگیز به زلزله‌زدگان را، که نخستین نمونه در تاریخ هم هست، ثبت کرده‌اند و تأکید کرده‌اند که این شهر تازه که «خسرو بهتر از انطاکیه را ساخت» نامیده می‌شد، به قدری با دقت از روی شهر اصلی ساخته شده بود که هریک از زلزله‌زدگان با ورود به آن کوچه و خانه‌ی خویش را پیدا می‌کرد. در تاریخ‌هایی که اروپاییان طی دو قرن گذشته نوشته‌اند، این ماجرا به صورت حمله‌ی ساسانیان به شهر رومیِ انطاکیه و به بردگی گرفتن اهالی آنجا تصویر شده است!
ناگفته نماند که این روز در کل با بلاهای طبیعی پیوندی دارد. در ۱۳۴۹ زلزله‌ی شدید پرو به مرگ ۷۰ هزار و زخمی شدن ۵۰ هزار تن انجامید. دو فاجعه‌ی دیگر هم در این روز رخ داده که حاصل دست آدمیزادگان بوده است. یکی در ۱۲۶۸ در اثر فرو ریختن سد مشرف به شهر جانزتاون در پنسیلوانیا رخ داد، که باعث شد موجی هجده متری از آب بر این شهر فرود بیاید و ۲۲۰۰ نفر را بکشد. دومی که فجیع‌تر و دردناک‌تر هم بود، آن‌که در دهم خرداد ۱۳۶۰ در پی یک غوغای توده‌ای که قوم‌گرایان سینهالی بدنه‌اش را تشکیل می‌دادند، مردمی از این تیره و طایفه در شهر جَفنا در سریلانکا به کتابخانه‌ی ملی حمله کردند و آنجا را با همه‌ی ۹۷ هزار کتابش سوزاندند و از بین بردند. حجم عظیمی از کتاب‌های خطی پارسی که منحصر به فرد هم بود در این میان از بین رفت.
در تاریخ معاصر ایران دهم خرداد با کوشش‌های مشروطه‌خواهان و جنبش‌های مردمی پیوند خورده است. در ۱۲۴۵ حسین سپهسالار که به صدارت ناصرالدین‌شاه رسیده بود سه روزنامه -ملت سنیه ایران، علمیه و دولت علیه- را تأسیس کرد.
در ۱۲۸۸ سربازان فوج خرقان به علت عدم دريافت مواجب در ميدان توپخانه بست نشستند. توپچي‌ها هم از محل استقرار خود در كرج به اينجا آمده به بست‌نشينان پيوستند. اما جریان مشروطه به زودی با دخالت نیروهای بیگانه مخدوش شد. در ۱۲۹۷ انگلیسی‌ها شهر زنجان را گرفتند و در امتداد سیاستشان برای غارت غله‌ی ایران مواد غذایی این شهر را به زور «خریداری کردند». همین سیاست به بروز قحطی پردامنه در ایران منتهی شد و در شرایطی که خشکسالی در کار نبود و محصول خوبی هم برداشت شده بود، باعث شد نزدیک به یک سوم جمعیت ایران طی سه سال اشغال نظامی ایران به دست انگلیسی‌ها از گرسنگی و بیماری از میان بروند.
پژوهش و نگارش: دکتر شروین وکیلی
ویرایش و پردازش: بهنوش عافیت‌طلب
خوانش و تدوین: فرهاد آقابابایی
#دان
#Done
#Sherwin_Vakili
#شروین_وکیلی
#رام
#Ram
#خرداد
