روزشمار ایرانی معنادار
رخدادهای مهم ایران و جهان
پنجم خردادماه در ایران‌زمین روزی پرحادثه و پرمخاطره بوده است و در تاریخ معاصرمان کشمکش‌های ایرانیان با نیروهای استعمارگرِ خواهان تجزیه‌ی ایران‌زمین اغلب با شکست و ناکامی روبرو بوده است. یک نمونه‌ی پیروزمندانه از این مقاومت‌ها به عصر ساسانی مربوط می‌شود. در سال ۴۵۱ میلادی ارتش ساسانی شورش آواریر را در ارمنستان فرو نشاند و شاهنشاه ایران دین مسیحیت را در این قلمرو آزاد کرد. در دوران معاصر اما اقتدار ایران در این زمینه چندان نبود و کامیابی‌های اندکی که به دست آمد بیشتر سویه‌ای سیاسی داشت تا نظامی.
دلیل اصلی مداخله‌ی نیروهای استعمارگر در ایرانِ این دوران هم منابع سوختی غنی سرزمینمان بود و موقعیت استراتژیک ایران که از نظر نظامی و تجاری اهمیتی چشمگیر داشت. ترس از ایرانی مقتدر که می‌توانست هند را از زیر نفوذ انگلستان خارج کند باعث شد که در پنجم خرداد ۱۲۵۸ روسیه و انگلستان طی عهدنامه‌ی گندمک کشور افغانستان را تأسیس کردند و استان‌های باستانی هرات و بلخ و کابلستان را از ایران‌زمین جدا کردند.
حدود سی سال بعد در پنجم خرداد سال ۱۲۸۷ اولین بهره‌برداری اقتصادی از نفت خاورمیانه در مسجد سلیمان انجام شد و شرکت نفت ایران و انگلیس تأسیس شد. در جریان جنگ اول جهانی به سال ۱۲۹۷ جنگ شديدي بين نيروهاي دولتي مقيم فارس که با انگلستان پیوند داشتند با عشاير قشقايي که هوادار آلمان بودند در ده شيخ و اطراف آن روي داد و دو روز به طول انجاميد و در نهایت صولت‌الدوله شكست خورده متواري شد. از قشون دولتي ۵۲ کشته و زخمي و از نيروي قشقايي چهار صد و پنجاه كشته و زخمي بر جاي ماند. در ۱۳۷۰ بود که در همین روز زْویاد گامساخوردیا اولین رئیس‌جمهور گرجستان پس از جدایی از شوروی شد.
در ۱۲۹۹ ارتش سرخ که شمال ایران را در اختیار گرفته بود زیر فشار بین‌المللی ناگزیر به تخلیه‌ی کشور شد، اما تروتسکی که فرمانده‌ی نیروهای شوروی بود قلمرو خود را به دست میرزا کوچک‌خان سپرد که گروهی از بلشویک‌ها در اطرافش کاشته شده بودند. یک سال بعد اغتشاش در اوضاع داخلی ایران به حدی رسیده بود که در پنجم خرداد ۱۳۰۰ کلنل محمدتقی‌خان حاکم نظامی خراسان و رئیس ژاندارمری کشور به دنبال عزل سیدضیاءالدین طی تلگرافی از سردارسپه خواست تا اوضاع را قبضه کند.
پژوهش و نگارش: دکتر شروین وکیلی
ویرایش و پردازش: بهنوش عافیت‌طلب
خوانش و تدوین: فرهاد آقابابایی
#دان
#Done
#Sherwin_Vakili
#شروین_وکیلی
#رام
#Ram
#خرداد
