مقام‌های ایرانی هموراه از برگشت ناپذیر بودن برجام و عدم امکان مذاکره مجدد بر سر توافق هسته ای خبر داده‌اند. حسن روحانی، رییس جمهوری ایران روز شنبه به مناسبت آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها با اشاره به غیر قابل برگشت بودن برجام گفت : « توافقی بدست آوردند که هم اکنون آن طرف می گوید ما فریب خوردیم سرمان کلاه رفته است که البته این حرف هم درست نیست، زیرا مبنای ما در این توافق برد- برد بوده است.»
این در حالیست که دولت دونالد ترامپ نیز ایران را به عدم پایبندی به توافق برجام متهم کرده است. در صورت تایید نکردن پایبندی ایران به برجام از سوی رییس جمهوری آمریکا، کنگره می تواند درباره بازگرداندن تحریم‌ها تصمیم گیری کند. آقای ترامپ باید نیمه ماه اکتبر در این‌باره نظر خود را به کنگره اعلام کند. کنگره نیز برای تصمیم‌گیری ۶۰ روز فرصت خواهد داشت.
با اینحال به نظر می رسد که دونالد ترامپ برای اجرای تهدیدهایش تلاش دارد تا توپ را در زمین کنگره بیاندازد. زیرا برای زیر فشار قرار دادن ایران و اجرای تحریم‌های تازه، دولت ایالات متحده امریکا الزاما نیازی به تصمیم‌گیری کنگره ندارد. برای نمونه برای تحریم صادرات نفت و مبادلات بانکی، او می تواند با یک فرمان به وزارت خزانه‌داری آمریکا ایران را زیر فشار بگذارد.
روند تایید برجام چیست؟
این روند در توافق میان ایران و گشورهای عضو گروه ۵+۱ ذکر نشده است. روند تایید برجام از سوی کنگره ایالات متحده آمریکا به تایید رسیده و رییس جمهوری را ملزم به اجرای آن می کند. رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا باید هر نود روز در گزارشی به کنگره پایبندی دولت ایران به مفاد برجام را تایید کند. با اینحال آقای ترامپ از هنگام به قدرت رسیدن تاکنون در دو بازه زمانی جداگانه پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است. وی در مصاحبه‌ای با وال استریت ژورنال در ماه ژوییه گفته بود که دیگر برجام را تایید نخواهد کرد.
استدلال دونالد ترامپ برای تایید نکردن پایبندی ایران به برجام چیست؟
آقای ترامپ معتقد است که ایران به‌دلیل آزمایش موشکهای بالستیک و حمایت از گروه‌های تروریستی در خاورمیانه به «روح برجام» وفادار نبوده است. گرچه استدلال‌های وی مفاد برجام را در بر نمی گیرد، با اینحال آمریکا می تواند به همین دلایل ایران را خارج از توافق برجام و با توجیه اینکه اقدامات ایران با منافع ایالات متحده آمریکا همخوانی ندارد تحریم کند.
فایده تایید نکردن پایبندی ایران به برجام و ماندن در توافق چیست؟
جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا چندی پیش در کنگره گفت که ماندن ایالات متحده آمریکا در توافق برجام با منافع این کشور همخوانی دارد. با اینحال وی گفت که موضوع تایید نکردن پایبندی برجام موضوعی جداگانه است. در واقع دولت ترامپ با تایید نکردن پایبندی ایران به توافق هسته ای تلاش دارد تا از آن بی آنکه جدا شود فاصله بگیرد. اینگونه دولت وی می تواند بر همکاران اروپایی برای تغییرات در توافق و یا تشدید بازرسی‌ها از مراکز هسته‌ای ایران فشار بگذارد.
واکنش کنگره چگونه خواهد بود؟
تام کتون، یکی از مخالفان توافق هسته‌ای پیشنهاد داده که بجای اعمال دوباره تحریم‌ها، کنگره بررسی طرحی برای تغییر برجام را در دست اجرا بگذارد. با اینحال، جمهوری‌خواهان که اکثریت شکننده ای را در سنا تشکیل می دهند باید از صف مخالفان دموکرات گذر کنند. احتمال تصمیم یک‌دست از سوی کنگره برای منحل کردن توافق برجام در کوتاه مدت بعید به‌نظر می رسد.
