Bu hafta Nobel Ekonomi Ödülü‘nü alan Fransız araştırmacı Jean Tirole konuğumuz olacak. Gelen bu ödül, Jean Tirole’un Yönetim Konseyi Başkanı olduğu Toulouse Ekomomi Okulu’nda şok etkisi yarattı. Nobel jürisi kendisini dünyayı en çok etkileyen ekonomistlerden biri olarak gösterdi. Ödülün Tirole’un birçok alanda kabul edilen teorileri üzerine verildiği açıklandı. Euronews ekibi Jean Tirole ile Toulouse’da görüştü.
Antoine Juillard, Euronews: ‘Sayın Jean Tirole, aldığınız Nobel ödülü için sizi tebrik ederim. Bu sizin için ve Fransa adına çok güzel bir olay. Piyasa gücü ve yönetmelikler konusunda Nobel jürisi çalışmalarınızı kabul etti. Bu kavramların ne demek olduğunu bir iki örnekle açıklar mısınız?’
Jean Tirole, 2014 Nobel Ekonomi Ödülü Sahibi, Ekonomist: ‘Bunun anlamı pazarın daha randımanlı çalışmasıdır. Çünkü her ülkede serbest piyasa ekonomisi modelini uygulayamazsınız. Bazı zorlukları var ve iş olanakları sınırlı. Yani bazı sektörlerde sadece birkaç tane firma olabiliyor. Örneğin elektrik dağıtım şirketleri… Fransa’da bu alanda 15 ayrı firma yok. Sadece bir firma var. Biz buna piyasa gücü diyoruz. Şirketler piyasa güçlerini artırdığı zaman müşteriler için yüksek fiyatlar ortaya çıkar. Toulouse’da ve diğer bölgelerde uygulamak istediğimiz fikir, rekabet yasası açısından ana esaslar oluşturabilmek için araştırma yapmayı sürdürmektir. Böylelikle sektörün yapı taşlarına zarar gelmeden şirketler denetlenir ve bazen de işlerine müdahale edilebilir.’
Antoine Juillard, Euronews: ‘Şu anda Avrupa Komisyonu Fransa dahil, üye ülkelerin bütçelerini araştırıyor. Şunu riskli bulmuyor musunuz, bir ülke ekonomik kalkınmasını sağlamak için yeterli yakıt ihtiyacı için çalışırken, aynı zamanda kendi halkının harcadığı parayı denetliyor.’
Jean Tirole, 2014 Nobel Ekonomi Ödülü Sahibi, Ekonomist: ‘Bence bir ülke bütçesinin durgunluk döneminde açık vermesi normal; çünkü vergi gelirleri düşüyor. Fransa’nın en büyük sorunu, gayri safi yurt içi hasılasının işler iyi gittiği dönemde bile yüzde 3 oranında açık vermesi. 1974 yılından beri yaklaşık 40 yıldır dengeli bir bütçeye sahip değiliz. Bu demek oluyor ki yıllardır deniz aşırı ülkelerden alınan kredilerle yaşıyoruz ve bu büyük bir sorun. Bunu kontrol altına almalıyız ancak şu anda bunu yapmak çok kolay bir şey değil. Kesinlikle gayret etmeliyiz ancak çok da ileri gidemeyiz.’
Antoine Juillard, Euronews: ‘Avrupa’ya entegre olmak için öngörülen ‘Avrupa bütçesi’, sizin için bir ütopya mı?’
Jean Tirole, 2014 Nobel Ekonomi Ödülü Sahibi, Ekonomist: ‘Avrupa’ya bütçe yapmak için tarihi bir fırsatı kaçırdık. Amerika’nın, Birleşik Devletler için bir bütçesi var. Bu da şu demek oluyor. Bir ülke hata yaparsa, otomatik olarak dışarıdan transfer başlar. Buna işsizlik sosyal hakları da dahildir. Yani bir devlet, işlerin yolunda gittiği başka bir ülkenin sistemini uygulamaya başlar. Avrupa’da durum böyle değil. Buradaki bütçeler daha önemsiz bir pozisyonda. Somut olarak ‘Avrupa bütçesi’ diye bir kavram yok. Bütçe denilen şey Avrupa Birliği gayri safi kıta içi hasılasının yüzde birine eşit. Bu otomatik transferler, ülkelerin bütçelerini dengeleyemiyor. Ortak bir kural söz konusu olamaz. İş piyasasını örnek alalım. Amerika’da California’dan New York’a, benzer yasaları içeren bir işçi pazarı var. Avrupa’nın kuzey ve güney bölgelerinde böyle bir yapı yok. İş piyasası ve batık banka gibi konularda benzer yasalara sahip olan bir ‘Avrupa bütçesi’ne sahip olmalıydık. Bunu yapmadık. Birçok zor işi başardık ancak Avrupa’nın kuzeyinde bulunan ülkelerin, güneyde yer alan ülkelerle aynı işsizlik haklarını ve bütçelerini kabul edeceğini zannetmiyorum. Bunun olmasını çok isterdim.’
Antoine Juillard, Euronews: ‘Fransa Başbakanlık Ofisi için ekonomik tavsiyeler veren konseyin üyesisiniz. Hiç sizin önerilerinizi hayata geçirdikleri oldu mu?’
Jean Tirole, 2014 Nobel Ekonomi Ödülü Sahibi, Ekonomist: ‘Evet bazen oldu; ancak bu süreç çok yavaştır. Ama böyle olması normal. Ekonomist John Maynard Keynes, politikacıların genellikle isimlerini bilmedikleri hakkın rahmetine kavuşmuş ekonomistleri dinlediğini söyler. Biraz abartı olabilir ama nispeten doğru. Siyasetle ilgili hassas konular çok yavaş işler. Örneğin iş piyasası reformları çok büyük çekinceleri de beraberinde getirir, ve bu birçok insan için çok normaldir. Peki nasıl olmalı? Bunu hayata geçirmek çok zor, ve bunu değiştiremezsiniz. Bir siyasinin bunu değiştirmesi çok güç; çünkü halkın onayını da alması gerekli. Bu onların işi. Brüksel ve Washington’daki rekabet gözlemcileri gibi fiyat düzenleme kurulları ya da diğer yetkililerin etkisi, bazen işlerin daha hızlı ilerlemesini sağlıyor.’
Antoine Juillard, Euronews: ‘Şu anda medya ekonomiyi siyasetten daha fazla konuşur oldu. Sizce gelecekte bir ülkenin yönetimi daha çok ekonomi üzerinde mi yoğunlaşacak?’
Jean Tirole, 2014 Nobel Ekonomi Ödülü Sahibi, Ekonomist: ‘Piyasa ekonomisi uygulanması için güçlü bir ülke gerekir. Modern ülkeler hem hafif hem de güçlü olmalı. Yani çok büyük olmamalı ve rekabet kur
