Bosna’daki savaş yaklaşık 20 sene önce bitmesine rağmen, izleri can almaya devam ediyor. Savaş zamanında ülkenin birçok bölgesine ve özellikle sivillerin yaşadığı alanlara Sırp birliklerce döşenen mayınlar, insan hayatını tehdit ediyor.
Mayın döşeme işinde çalışan birçok Sırp, şu anda yaptıkları işten pişmanlık duyuyor. Çünkü savaşın ardından ülke genelinde resmi verilere göre, 1670 mayın patladı. Bu patlamalarda, aralarında çocukların da bulunduğu 600 sivil hayatını kaybetti, 1700 kişi yaralandı. Mayın temizleme sırasında ise 46 görevli yaşamını yitirdi, 37 kişi yaralandı.
Mayınların temizlenmesi için kurulan takımların verilerine göre, ülke genelinde hala 1340 kilometrekarelik bir alan mayınlarla kaplı.
Dünyanın en fazla kara mayınına sahip ülkesi konumundaki Bosna-Hersek’te halen 10 bin şüpheli bölgede 200 bin adet mayın ve benzeri patlayıcı madde bulunduğu tahmin ediliyor.
Yeterli bütçe bulunamaması nedeniyle mayın temizleme işleri yavaş ilerliyor. Ancak döşenen mayınlar, sivillerin canını almaya devam ediyor.
Yetkililer, halen 920 bin kişinin, mayınlı arazilerden dolayı her gün ölümle burun buruna yaşamaya devam ettiğini kaydetti. Ülke genelindeki tüm mayınlı arazilerin 2019 yılına kadar temizlenmesi
planlanıyor, ancak bu iş için yaklaşık 300 milyon euro gerektiğini belirtiliyor.
Aladin tam bir futbol hastası... Takma bacağı kırıklarla dolu… Yeni proteze kavuştuğu zaman, araba sürmek çok zor olmayacak.
Aladin’in ayağı bir mayın kazasından sonra kesilmiş. Şu anda Bosna’da, Avrupa’nın en fazla mayın döşeli ülkesindeyiz. Aladin’in görevi mayın kazazedelerine umut vermek…
Aladin Mujacic, Mayın Kazazedesi: ‘‘Mayın kazası geçirmiş yeni birini duyduğum zaman hemen arabama atlayıp aileye destek olmak için hastaneye gidiyorum. Eğer ailesi yoksa kazazedenin şoku atlatması için onun yanında kalıyorum. Hastaneden çıktıktan sonra da, sık sık evlerine ziyarete gitmeye çalışıyorum.’‘
Aladin, Mirnes’le tanışıyor. 18 yaşındaki gencin, kollarını tekrar kullanabilmesi bir mucize…
Şu anda Bosna’nın kırsal bir bölgesinde bulunan Seljublje köyündeyiz. Mirnes kuzeni Nedzad’a, ormanın yanında odun kesmesi için yardım ettiği zaman, Ocak ayının soğuk günlerinden birini geçiriyorlardı.
Mirnes Nisic, Mayın Kazazedesi, Seljublje: ‘‘Çok büyük bir patlama oldu. Önce benim elektrikli testeremin patladığını düşündük ama yanılmışız. Ben bayılmışım ve ne olduğunu 15 dakika sonra kendime geldiğim zaman anladım. Bu bir mayındı.’‘
Mirnes’in annesi o kara günün her anını dün gibi hatırlıyor.
Fatıma Nisic, Mirnes’in Annesi: ‘‘Mısır tarlasında çalışırken bir patlama duydum. Önce bir hayvanın yine mayına bastığını düşündüm. Bazen böyle oluyor… Bu sebeple patlama seslerine alışığız. Eve döndüğüm zaman kız kardeşimle annemi kahve içmeye davet ettim ve onlara mayın patlaması sesi duyduğumu söyledim.’‘
Ancak bu bir hayvanın başına gelmemişti. Mirnes iki kolundan, Nedzad’da ayaklarından yaralanmıştı. O anki acziyet, 6 ay sonra bugün bile Mirnes’i ağlatıyor.
Mirnes Nisic, Mayın Kazazedesi, Seljublje: ‘‘Arkadaşım ayaklarındaki kanamayı durdurmam için benden yardım istedi. Ancak kollarımdan çok ağır şekilde yaralanmıştım ve onları kımıldatamıyordum. Kurtarma ekipleri gelene kadar yanından ayrılmamamı tembihledi. Savaş biteli neredeyse 20 sene oldu ancak mayınlar hala bizi öldürmek için orada duruyor.’‘
O mayın da amacına ulaşmış, Mirnes’in kuzeni Nedzad, birkaç saat sonra hastanede hayatını kaybetmişti.
Mirnes’in ayağında bulunan bir kas dokusu koluna dikildi. Geleceğe umutla bakması için Aladin ve Mirnes’in annesi şimdi ona yardım ediyor. Mirnes bugünlerde sürücü belgesi almaya uğraşıyor.
Kollarını tekrar kullanabilen Mirnes, Aladin’in arabasını inceliyor. Kim bilir, belki de bir gün tamirci olur. Aladin onu her zamanki gibi teselli ediyor.
Mayın Kazazedeleri Derneği, Tuzla şehrinde bulunuyor. Bu kurumun müdürü, belirlenen zamandan önce Bosna’daki mayınların temizlenmesi hakkında çok da iyimser değil.
Amir Mujanovic, Mayın Kazazedeleri Derneği Başkanı, Tuzla: ‘‘Ulusal güvenlik planına göre, 2019 yılında mayınlardan tamamen temizlenmiş bir ülke olmak için Bosna canla başla çalışıyor. Toplanması düşünülen ulusal ve yerel fonlarda büyük açıklar bulunuyor. Örneğin 2013 yılında planlanan meblağın sadece dörtte biri toplanabildi.’‘
Bosna’daki bu durum bahar ayında daha da kötüye gitti. Sel ve heyelan sebebi ile ülkenin kuzey doğusunda bulunan bütün mayınlar yer değiştirdi. Burası Avrupa’nın en çok mayın bulunan bölgesi.
Enkaz kalıntıları, önceden çizilen hattı gösteriyor. Bazıları yeniden yapılmış, ancak mayınlar hala her yerde…
Kovacica’da Bosna’nın yeni kahramanları ile tanışıyoruz. Mayın temizleyicilerle…
Zeljko, Dusko, Sanjin… Onlar günlerinin her anı, ölümle burun buruna geliyorlar. Yaklaşık 200 bin mayın, temizlenmeyi bekliyor. İşin en zor kısmı da mayınların yerini belirlemek.
Sanjin Matkovic, Mayın Temizleyici, Pro Vita: ‘‘Savaştan önce barış içinde yaşayan insanların, güvenli bir şekilde evlerine gidebilmesi için uğraşıyo
